COMMISSIE DUURZAAMHEID EN DOELMATIGHEID

‘Niemand keek meer kritisch naar wat we al jaren deden’

  • 5 min.
  • Vereniging

In Nederland verspillen we elk jaar 10 tot 20 miljoen euro aan orale oncolytica. Dat is niet nodig, volgens dr. Machteld Wymenga en dr. Roelof van Leeuwen. Ze willen middels de NVMO-commissie Duurzaamheid en Doelmatigheid laten zien dat de oncologie geneesmiddelen veel doelmatiger kan doseren en ook op andere manieren kan verduurzamen.

Portretfoto's (kleur) Machteld Wymenga en Roelof van Leeuwen
Dr. Machteld Wymenga en dr. Roelof van Leeuwen
Beeld: Gerard van Bree Fotografie (foto links) en Erasmus MC

Sinds 2016 onderzoekt ziekenhuisapotheker dr. Roelof van Leeuwen hoe de afdeling Interne oncologie van het Erasmus MC doelmatiger te werk kan gaan. ‘Niemand keek meer kritisch naar wat we al twintig jaar op dezelfde manier deden.’ Als voorbeeld noemt hij het gebruik van anti-allergie-medicijn ranitidine bij de kuur paclitaxel. Hij zocht uit of dit middel wel effectief was en ontdekte dat het gebruik van ranitidine niets toevoegde aan de behandeling. Daarnaast bekeek hij of het naspoelen van de infuuslijn niet efficiënter kon. ‘Sommige patiënten moesten door het naspoelen een half uur tot een uur nablijven, terwijl het naspoelen in één of twee minuten kan.’

Ook de NVMO is zich er al langer van bewust dat de oncologie zo doelmatig mogelijk met middelen en mensen om moet gaan, vertelt voorzitter dr. Machteld Wymenga. Dit zal leiden tot kostenbesparing en verduurzaming, en vooral tot meer patiëntcomfort, benadrukt ze. ‘Als patiënten kunnen kiezen tussen een behandeling waarvoor ze minder vaak of korter naar het ziekenhuis moeten komen maar die even goed werkt als een behandeling waarvoor ze vaker naar het ziekenhuis moeten reizen, is de keuze snel gemaakt.’

Als patiënten een behandeling kunnen kiezen waarvoor ze minder vaak of korter naar het ziekenhuis moeten komen, is de keuze snel gemaakt

Samen met Van Leeuwen en andere internist-oncologen en ziekenhuisapothekers (zie kader) kwam ze op het idee om de commissie Duurzaamheid en Doelmatigheid op te zetten. De commissie wil klein starten om in het begin tempo te kunnen houden in hun werkzaamheden. Mogelijk sluiten op termijn ook andere medisch specialisten aan, zoals verpleegkundigen, longartsen en hematologen.

Practicebased adviezen

De bedoeling is dat de commissie Duurzaamheid en Doelmatigheid ongeveer zes adviezen per jaar gaat uitbrengen. Vergelijkbaar met de adviezen van de cieBOM, maar er is wel een verschil: cieBOM is heel erg evidence based, de adviezen van de doelmatigheidscommissie kunnen ook practice based zijn, aldus Wymenga. ‘De adviezen zijn geen richtlijnen. Ze kunnen over simpele dingen gaan, onder meer dat het makkelijker is om anti-emetica in tabletvorm te geven in plaats van intraveneus. De patiënt is dan minder lang op de dagbehandeling, plastic infuuszakjes zijn niet meer nodig om de medicijnen in op te lossen en het scheelt de verpleegkundigen heel veel werk.’

De commissie baseert haar adviezen waar mogelijk op feiten met daarbij de kennis van de commissieleden, licht Van Leeuwen toe. ‘Ik denk dat wij samen in staat zijn om een goede inschatting te maken van wat veilig is. Daarnaast kunnen we aanvullend onderzoek uitvoeren. Aan de ene kant vertraagt dat het proces, aan de andere kant geeft onderzoek veel informatie om goed onderbouwd over te gaan. Ik vind dat meerwaarde hebben.’

Wymenga: ‘Het zal me niet verbazen als ziekenhuizen soms met argwaan naar onze adviezen kijken. Je hebt altijd voorlopers en mensen die wat meer de kat uit de boom kijken. Ook tussen ziekenhuizen zal daar verschil in zitten.’ Ze kan zich verder voorstellen dat er straks ziekenhuizen zijn die zich bij de commissie melden met handige, doelmatige methoden die zij al toepassen. ‘Daar kan dan een advies uit volgen.’ Van Leeuwen denkt dat perifere ziekenhuizen, zoals het Medisch Spectrum Twente waar Wymenga werkt, misschien sneller stappen kunnen zetten dan academische centra. ‘Perifeer ben je met een kleiner clubje en kun je sneller en makkelijker beslissen.’

Onderzoek laat zien dat mensen in 98,9 procent van de gevallen hun medicijnen prima thuis bewaren

Veel winst te behalen

Ze hopen dat de adviezen en andere publicaties over de commissie ervoor gaan zorgen dat doelmatig en duurzaam handelen gaat leven binnen de oncologie. Ze zien al dat doelmatigheid en duurzaamheid steeds belangrijker worden in de Nederlandse ziekenhuizen. Veel ziekenhuizen proberen de zorg doelmatiger te maken om de druk te verlichten. Van Leeuwen: ‘De ziekenhuizen lopen nu namelijk tegen het plafond van hun capaciteit aan, qua kosten, verpleegkundigen, vierkante meters.’ ‘En verzekeraars willen meer doelmatigheid zien’, vult Wymenga aan.

Verder ontstaan in sommige ziekenhuizen ‘groene commissies’. Van Leeuwen noemt duurzame projecten waarbij filtersystemen oncolytica en andere geneesmiddelen uit het rioolwater proberen te filteren. Deze projecten staan echter nog in de kinderschoenen, vertelt hij. De focus ligt nu vooral bij het verminderen van plastic afval en medicijnverspilling. Want daar valt veel winst te behalen. ‘Per jaar gooien we in Nederland 10 tot 20 miljoen euro aan orale oncolytica onnodig weg.’ Dat komt onder andere doordat bepaalde regels hun doel voorbijgeschoten zijn, legt Wymenga uit. ‘Ik was verbijsterd toen ik hoorde dat we geen goede regels hadden voor “omstickeren”. Eerst gooiden we een zak chemotherapie weg als daar al een sticker met iemands naam op zat, maar diegene onverhoopt geen kuur kreeg. We moeten die sticker dan toch gewoon van een goed bewaarde infuuszak af kunnen halen zodat we die voor een andere patiënt kunnen gebruiken? Anders gooien we duizenden euro’s weg.’

Doosjes oncolytica van duizenden euro’s die patiënten uiteindelijk niet hebben aangeraakt belanden ook regelmatig bij het afval, omdat apotheken die niet mogen terugnemen en opnieuw uitgeven. ‘Terwijl goed onderzoek van het Radboudumc laat zien dat mensen in 98,9 procent van de gevallen hun medicijnen prima thuis bewaren’,1 vertelt Van Leeuwen. ‘Op dit moment loopt er een initiatief van het Erasmus MC, Radboudumc en UMCG om met de IGJ in gesprek te gaan over heruitgifte van oncolytica. Hopelijk kunnen we een pragmatische oplossing afspreken, middels de veldnorm, wachtende op eventuele wetswijzigingen. Ik hoop dat dit gaat lukken.’

Lees het eerste advies van de commissie Duurzaamheid en Doelmatigheid.

Leden Commissie Duurzaamheid en Doelmatigheid

Dr. A.N.M. (Machteld) Wymenga, internist-oncoloog, Medisch Spectrum Twente (voorzitter)
Dr. M. (Maartje) Los, internist-oncoloog, St. Antonius Ziekenhuis
Dr. A.E.C.A.B. (Annelieke) Willemsen, internist-oncoloog, Tergooi MC
A. (Anniek) Goosens, internist-oncoloog, Rode Kruis Ziekenhuis
Dr. G.S. (Gabe) Sonke, internist-oncoloog, Antoni van Leeuwenhoek
Dr. R.W.F. (Roelof) van Leeuwen, ziekenhuisapotheker, Erasmus MC
Dr. J. (Jeroen) Hendrikx, ziekenhuisapotheker, Antoni van Leeuwenhoek
Dr. M.E.C. (Matthijs) van de Poll, ziekenhuisapotheker, Máxima MC